Anu disawalakeun dina acara "Ngaraga Budaya Sunda" teu birek, pasualan Budaya Sunda. Asa ahéng teuing ari disebut "sawala" mah, sebut baé wangkongan, ngawacanakeun hal anu kongkrit, lain kongrés, ngawangkong teu bérés - bérés. Ngan aya benerna, da anu ngaranna ngawangkong mah moal aya eureunna, salila urang hirup. Watesna anu jelas mah nyaéta, wangkongan jeung omongan kudu nyurup jeung nurub cupu nepi ka jucung kana hal anu dipimaksud.
Ngaranna ogé budaya, teu bisa dipisahkeun jeung manusa salaku mahluk nu ngaborojolekun jeung miboga budaya. Unsur budaya geus jelas, sakumaha geus dipedar ku para ahli, maké kacamata sosiologis jeung antropologis. Dipedar harti budaya ku para ahli arék domestik atawa ti mancanagara. Cindekna budaya téh sagala rupa hasil tarékah jalma. Mangrupa proyéksi tina ciptaan Anu Maha Kawasa.
Budaya Sunda mangrupa hasil tina prosés kasundaan, dina sagala widang, tina ageman, ajaran, basa, sistim sosial, jeung kamotékaran hirup. Geus henteu kudu dikedalkeun deui –sabenerna mah- kekecapan samodél kieu: anu mana Budaya Sunda téh? Da mémang geus ngamalir dina diri urang Sunda sorangan. Kaluarna kekecapan samodél : kamanaran urang Sunda? Mana Budaya Sunda? Nyirikeun hiji kapaur ti urang Sunda, sieun Jati Sunda leungit tina diri urang anu dumuk di Tatar Sunda.
Jati Kasilih Ku Junti paribasa anu dikedalkeun ku karuhun urang nalika ngangsregna cara hirup batur, ngagalaksak dina kahirupan urang, lain ayeuna tapi ti baheula kénéh. Ieu mangrupa hiji sifat kahirupan, anu ngaranna budaya mémang pasuliwer, ceuk kamandang ahli sosiologi mah disebutna: "lintas budaya". Kahirupan masarakat teu kawas batu, tapi ngalegaan, usik malik, ngalaman anu disebut akulturasi, asimilasi, difusi jeung akomodasi, éta kabéh mangrupa hiji kaniscayaan robahna kahirupan sosial, malahan aya ogé anu disebut ekspansi budaya.
Anu teu robah dina mangsa ayeuna nyaéta "jati" salaku urang Sunda. Nalika “jati” teu dipisahkeun jeung Junti, bakal bral anu disebut "pacogrégan budaya", paagul-agul ku -saolah- budaya sorangan padahal mangrupa asimilasi jeung akulturasi antara budaya urang jeung deungeun. Hiji kaniscayaan jeung hukum anu teu bisa disinglar dina ieu kahirupan pasualan sosial bakal terus ngalaman robah.
Anu kudu disuprih dina ngaji jeung ngawangkongkeun budaya lain nanaon, tapi niléy anu aya dina Budaya Sunda sorangan. Ngilik kana tali paranti karuhun Sunda, kahirupanna teu bisa pisah jeung ieu alam. Carita-carita rahayat anu sumebar di Tatar Sunda geus pasti dipapaésan ku naon-naon anu aya di alam ieu, kitu ogé dina kahirupan sosial masarakat anu nyata jeung aya, tumuwuh jeung beuki mekar, teu leupas tina sagala hal anu aya patula-patalina jeung ieu alam.
Sok sanajan dina danget ieu, ku kaca panon modérn, ngamumulé alam sok dikuat-kaitkeun jeung Pantheisme, saolah migusti ieu alam, kolot-kolot urang baheula teu nepi ka dinya pikiranna. Folklore atawa carita rahayat, kaulinan barudak Sunda, jeung sagala rupa unsur budaya ngabulen kana diri urang Sunda, eusina kudu silih ajénan jeung papada.
Kahirupan sosial beuki robah dilantarankeun ku ayana asimilasi, akulturasi, difusi, jeung akomodasi. Conto nyata akomodasi dina widang budaya, urang Sunda miboga falsafah hirup: miindung ka waktu mibapa ka jaman, pindah cai pindah tampian. Hirup kumbuhna bisa ngigelan jaman. Ieu lain harti usum-usuman, kumaha bréhna, tapi éstuning nénjokeun sikep adaptasi nu alus, lain ogé pasifatan mimikri atawa lolondokan. Sabab urang Sunda sadar, budaya aya dina wilayah ‘cangkang’, saripatina aya dina jati diri kasundaan. Ieu pisan –jigana- pihartieun ‘ngaraga budaya’ nyaéta budaya atawa hasil kahirupan urang Sunda anu kudu nembrag dina diri manusa Sunda.
Ayana sagala rupa unsur budaya di Tatar Sunda teu bisa leupas tina ayana ieu alam anu geus diraksa jeung diriksa ku karuhun Sunda. Moal aya lisung, halu, hawu, leuit, sérémonial adat, papakas, aksara, jeung cara lamun ieu alam teu diraksa ku karuhun Sunda. Aya lisung jeung halu nandakeun aya pare, sawah, jeung kebon.
Lalaki Sunda dipangsi nandakeun kahirupan anu kudu singkil, siap makalangan harirupan salaku jalma anu matuh dina tatanén jeung ngahuma. Kujang lain pakarang perang, tapi pakakas anu biasa dipaké keur ngokolakeun taneuh. Jaipongan jeung penca lain tarian perang komo digunakeun keur papaséaan mah, tapi mangrupa sikep rasa sukur jeung rumasa teu bisa malikkeun naon anu geus dibikeun ku Alloh. Réngkénék kuda-kuda, siga panceg padahal awak mah tetep rengkuh, nandakeun kahirupan di ieu alam, kawas tangkal paré, beuki gedé beuki ajeg tapi paréna mah henteu jocong ka luhur. Sabalikna, rengkuh, ajrih, tungkul, nénjo ka handap.
Mana atuh budaya Sunda? Kamarana urang Sunda téh? Nya, diri urang pisan urang Sunda téh, lain sasaha. Dina diri urang pisan nerap pageuh jeung napelna Budaya Sunda téh. Ngukur ka kujur, nimbang ka awak, ulah ngukur baju sasereg awak. Boga rasa jeung rumasa, éta ciri urang Sunda anu ngahasilkeun budaya.
Kang Warsa-Caca
Posting Komentar untuk "Ngaraga Budaya Sunda"